Atari was niet meer. Sony was marktleider. Nintendo hobbelde er achteraan en Sega deed niet veel goeds meer. Gaming stond op een belangrijk punt in de geschiedenis. Een moment dat voor velen bepalend was. Het was in die periode dat het rijkste bedrijf ter wereld besloot een agressieve stap te zetten om in de huiskamer van velen terecht te komen. Dit is het verhaal van de Xbox.
Game Developer Conference, 2000, San Francisco. Een uitzinnig publiek wanneer niemand minder dan de grote man achter Microsoft, Bill Gates, het podium betrekt. Er gingen veel geruchten, maar de ene was nog vreemder dan de ander. Microsoft zou toetreden in de wereld der videogames. En niet op de door hen gedomineerde markt van de PC, maar met een heuse console. Tijdens een Powerpoint verscheen de tekst in beeld die veel voor Microsoft zou gaan betekenen. “Xbox, the Future of Console Gaming.” Duidelijke woorden, maar ook woorden die flink wat gevaren met zich mee zouden brengen. Gaming werd gedomineerd door bedrijven uit Japan; kon de Amerikaanse gigant, die geen ervaring had met game consoles en vooral bekend stond door programma’s als Windows, Excel en Word, een deuk slaan in het bekende?
Het feit dat Microsoft koos voor de GDC om de Xbox te onthullen, een conferentie voor game ontwikkelaars, liet zien dat het bedrijf haar huiswerk goed had gedaan, alsook dat ze helemaal achter hun product stonden. Om verheldering te geven sprak Gates nogmaals over het feit dat het hier niet om een PC ging, maar om een apparaat dat geen opstarttijden had, in de woonkamer zou staan en geen software installaties nodig zou gaan hebben. Het was iets compleet anders. Echter, Gates stond er niet alleen met een boodschap, hij had ook een vraag. Gates had de vele ontwikkelaars nodig om van het Xbox-platform een hit te maken. Een grote X werd getoond, het eerste prototype van de Xbox, met daarin een kleinere, groene X. Een prototype van een console die compleet veranderd zou worden voor deze in de huiskamers van miljoenen gamers kwam te staan. Maar de boodschap was duidelijk: dit moest de meest krachtige console van dat moment worden.
Het mocht een wonder heten dat de Xbox daar aangekondigd werd. Een jaar eerder was Gates nog compleet tegen de machine. Hij zag geen heil in een console, dat was niet waar Microsoft voor stond. Microsoft was voor Windows, dat sinds Windows 95 het wel makkelijker maakte om games te spelen door de toevoeging van DirectX: software die in Windows te vinden was om games beter te laten lopen. Vier technici van Microsoft gebruikten echter onderdelen van een Dell laptop in combinatie met DirectX om een console te schapen. Deze kreeg de naam DirectX Box met zich mee. Inspiratie werd gezocht bij Sony, een bedrijf die vanuit het niets de PlayStation op de mark wist te zetten, games populair wist te maken en Nintendo wist te verslaan. Games waren volwassen geworden en PC-gamers zochten hun vermaak steeds vaker op de consoles. De PlayStation was, hoewel een compleet ander apparaat vergeleken met de PC, een bestaande dreiging.
Het idee dat je Windows-games gewoon kon spelen op je TV, zonder ze te installeren, geweldig, niet waar? Het was die inslag die Kevin Bachus en drie andere leden van het DirectX-team kozen om te presenteren aan Bill Gates en andere hoge namen binnen Microsoft. Ze konden rekenen op veel gelach, afkering en het feit dat Microsoft geen console wilde hebben. Wel gaf Gates aan dat het idee interessant was, maar dat ze er nu niks mee wilden doen. Bachus besloot daarom op zijn beurt om belangrijke namen binnen Microsoft voor zich te winnen. Om ze duidelijk te maken dat gaming steeds belangrijker werd. Dat Microsoft de zakelijke markt al had, maar dat er op dit gebied nog veel te winnen was. Daarom stapte hij binnen bij Ed Fries, een man die opgroeide met games als Frogger, Space Invaders en Centipede. Zijn hobby was het namaken van deze games. Het lukte Fries zelfs om tijdens zijn middelbare school enkele games te verkopen, waardoor hij tijdens zijn studie in 1985 aan mocht schuiven bij Microsoft. Hier werkte hij jarenlang aan een programma genaamd Excel. In 1995 kreeg hij echter de leiding over de games-afdeling binnen Microsoft en werkte daar aan titels als Mech Warrior, Crimson Skies en Age of Empires. Onder hem groeide dat team van tien naar vierhonderd mensen. Fries was dus een zeer belangrijk persoon voor Bachus.
Fries zag dan ook meteen de potentie van de DirectX Box maar zou nog een lange, lange strijd moeten voeren voordat er daadwerkelijk groen licht gegeven ging worden. Er was namelijk een tweede team binnen Microsoft begonnen met het creëren van een console. Mensen die eerder aan de 3DO van Panasonic hadden gewerkt, en doordat Microsoft Hotmail over had gekocht nu in dienst waren bij het bedrijf van Gates, hadden hun eigen ideeën rondom een console. Ze hadden echter een voorsprong: het team was eerder betrokken bij het maken van Windows CE, de software waar de Sega Dreamcast op liep. Hun visie kwam neer op het maken van een snellere, mooiere en betere versie van diezelfde Dreamcast. Toch koos Gates voor de DirectX Box. Puur omdat de console een ‘PC in een box’ ging worden. De console zou een Intel-chip krijgen, draaide op Windows en had een harde schijf. Relatief makkelijk te begrijpen binnen de PC-markt.
Waar jij valentijn misschien ziet als een romantische dag, was valentijn 2000 een verschrikkelijke dag voor het DirectX team. Gates en Steve Balmer hadden een meeting georganiseerd waarin het lot van de console bepaald zou gaan worden. De meeting begon met een slechte boodschap. Om de gebruikservaring van de console te verbeteren was besloten om niet op Windows te gaan draaien, maar op nieuwe software, een eigen besturingssysteem. Gates en Ballmer waren not amused. Gates begon zelfs zijn woede te uiten door tegen zijn medewerkers te schreeuwen. Over hoeveel geld er verloren zou gaan worden door deze zet. Hoe stom deze keuze wel niet was. En dit ging vele uren door. De vrouwen en vriendinnen van de medewerkers zaten thuis te wachten, maar hun partners moesten het valentijn-diner verzetten. Er leek geen einde te komen totdat iemand een woord liet vallen dat alles deed veranderen. “Sony”. Sony kon een bedreiging worden voor Microsoft in de huiskamer van veel mensen. Gates en Ballmer keken elkaar zwijgend aan en kwamen tot een plan. Het team zou alles krijgen wat ze nodig hadden om de console te maken die ze voor ogen hadden. Nadat het team alles op alles mocht zetten om de console te maken die ze voor ogen hadden, stond Microsoft op het punt om in een nieuwe markt te stappen. Waar ze eerder games ontwikkelden, was een console nieuw voor het bedrijf. De concurrentie was intens, maar Microsoft was zelfverzekerd. De Xbox ging een hit worden.
Vijftien november 2001. Een dag die voor Microsoft gigantisch belangrijk bleek te zijn. Het was de dag dat de Xbox verscheen in de Amerikaanse markt. De meest krachtige console ooit. De eerste console met een harde schijf. De eerste console met een ethernetpoort voor breedbandinternet. De eerste console die een launchgame had die enorm synoniem werd voor het hele systeem. Op die dag lanceerde Microsoft namelijk ook een compleet nieuwe shooter. De shooter droeg de naam Halo: Combat Evolved. De game die de Xbox heeft gemaakt. Zonder Halo was de console niet geworden tot wat de Xbox nu is. Het was Ed Fries gelukt om Halo, wat origineel een game was die exclusief naar de Apple Mac ging komen, nu exclusief naar de nieuwe console van Microsoft te halen. Bungie, de studio achter Halo, zat in financieel noodweer en Microsoft bood genoeg geld om de studio te redden. Een hele slimme zet zou later blijken. Fries zou later ook Rare nog naar Microsoft halen.
De Xbox was een succes. Binnen drie maanden werden er in Amerika zo’n anderhalf miljoen consoles verkocht. Games die het goed deden waren Oddworld: Munch’s Oddysey, Project Gotham Racing, Dead or Alive 3, EA’s sporttitels en Halo. Echter, buiten Amerika had Microsoft het moeilijker. Volgens analisten zou de Xbox niks doen in Japan, dat was het land van Sony en Nintendo. De console (alsook de originele controller) was gewoonweg te groot voor deze markt. Er waren te weinig RPG’s om te spelen. En dat was juist het genre waar de mensen in Japan helemaal los op gingen. Toch wilde Microsoft ook hier het gevecht met Sony aan gaan. Op 22 februari 2002 verscheen de Xbox dan ook in het land van de rijzende zon. Met flink wat budget achter de hand voor marketingdoeleinden, moeten we je zeggen. Daarnaast had Microsoft, specifiek voor deze markt, een kleinere controller in elkaar gezet. De originele ‘duke’ werd vervangen door de Xbox controller S. Toch, het maakte niet veel uit. Tegen het einde van het jaar waren er nog geen 300.000 consoles verkocht aldaar. De controller S was de grootste hit, deze werd dan ook snel naar het Westen gehaald. Hier verliep de lancering minder moeilijk dan in Japan, Halo was duidelijk ook hier de hit die de console wist te verkopen.
Microsoft ging er hard op in dat de Xbox duidelijk de superieure console was. Games die op alle platformen verschenen oogden gewoonweg veel beter op de grote X. Omdat Microsoft diepe zakken had werden er ook exclusieve deals gesloten met ontwikkelaars. Zo zou Sega met elf games exclusief naar het platform komen, waaronder Jet Set Radio Future, Panzer Dragoon en Sega GT. Daarnaast verschenen in 2004 games als Ninja Gaiden, Fable en natuurlijk Halo 2. Hierdoor werd de Xbox in de US en in Europa voor velen een console die niet gemist kon worden. Het feit dat in 2002 ook Xbox Live werd gelanceerd, het eerste goed werkende netwerk waarbij spelers online tegen elkaar konden spelen vanaf hun console, bood ook unieke aspecten en maakten games als Halo 2 des te legendarischer. De Xbox was meer dan wat de PlayStation 2 was. Op het gebied van games én hardware wist Microsoft de concurrentie te verslaan.
Wereldwijd werden er zo’n 24 miljoen Xboxen verkocht. Vergeleken met de concurrentie was dit echter niets. Sony verkocht de PlayStation 2 zo’n 153 miljoen keer, maar Microsoft wist wel beter te verkopen dan Nintendo. De Gamescube ruilde namelijk maar 21 miljoen keer van eigenaar. Het was een fantastisch resultaat voor een nieuwkomer in een markt die gedomineerd werd door oude giganten. Maar Bill Gates vond het niet goed genoeg;er werd geen genoegen genomen met een tweede plek. Daarom moest er een nieuwe, veel betere Xbox gaan komen. Eentje die de concurrentie uit het water zou blazen, maar vooral eentje die er eerder zou zijn dan de volgende generatie consoles. Een console die een nieuwe standaard moest betekenen voor graphics, gameplay en online mogelijkheden. Door deze nieuwe console eerder uit te brengen dan de volgende PlayStation zou Microsoft een sterke start kunnen maken en uit kunnen lopen op Sony.
Op 22 november 2005 verscheen de volgende Xbox al in de verenigde staten met maar liefst achttien games. De Xbox 360 (de console kon geen Xbox 2 heten want dat klonk minder geavanceerd dan de PlayStation 3) wist vanaf haar begindagen gamers te trakteren op titels zoals Call of Duty 2, Project Gotham Racing 3, Need for Speed: Most Wanted, King Kong en Perfect Dark Zero. Niet veel later lanceerde de console in de overige delen van de wereld waardoor Microsoft haast een jaar eerder was dan concurrent Sony. En het had effect: het systeem raakte overal direct uitverkocht. Tenminste, overal behalve in Japan. Eind 2005 waren er meer dan anderhalf miljoen Xbox 360’s verkocht en leek Microsoft’s agressieve benadering van de console een slimme tactiek te zijn geweest. De PlayStation 3 en Nintendo’s Wii waren nog een jaar weg, maar Microsoft toonde nu de volgende generatie consoles al. Echter, door eerder te lanceren bleken er ook fouten te zijn gemaakt, vooral in de hardware, die Microsoft heel wat schade toe hebben gebracht.
Het is niet ongekend dat hardware tijdens de lanceringsperiode wel eens kinderziektes aan boord kan hebben. Dat is bijna bij elk bedrijf zo. Maar de ‘Red Ring of Death’ was niet zomaar een kinderziekte. Het was een gigantisch probleem voor Microsoft en de gamers die hun Xbox 360 trouw tijdens de lancering hadden gekocht. De fout zorgde ervoor dat de console niets meer deed. Een ring van drie rode lampjes rond de aan-knop was het enige wat de console nog kon doen. De Xbox 360 was dood, overleden, kapot. En het was een probleem dat vaak voor kwam. Meer dan dertig procent van de verkochte Xbox 360-consoles in het eerste jaar hadden er last van. De schrijver van dit stuk heeft zelfs twee consoles af moeten staan door deze fout. Iedereen vreesde er voor en Microsoft zat met de handen in het haar.
Peter Moore, de man die eerder bij Sega zat maar tijdens de Xbox 360 de baas van Microsofts Interactive Entertainment handel was, moest naar zijn grote (driftige) baas Steve Balmer om uit te leggen wat het bedrijf moest doen om dit probleem op te lossen. Gamers zaten met een dure console die na enkele weken niets meer deed. Yours truly had de Red Ring of Death zelfs vijf minuten nadat de Xbox 360 op de launch dag uit de doos was gekomen. Het zou een dure grap gaan worden. De verzendkosten zouden, voor één kapotte Xbox 360, zo’n 240 dollar worden. En dan moest er nog een reparatie uitgevoerd gaan worden. Ballmer wilde daarom maar één ding weten: wat zou het kosten om dit probleem op te lossen. Moore sprak het cijfer van 1.5 miljard dollar uit. Zonder ook maar een seconde te twijfelen liet Ballmer weten dat het geld tot zijn beschikking stond. Dit moest opgelost worden, snel ook.
Microsoft wist goed te handelen en de vieze nasmaak van de Red Ring totaal weg te spoelen. De Xbox 360 werd na dit probleem een zeer stabiele console en Microsoft beleefde de meest succesvolle periode van de Xbox tot op heden. De Xbox 360 wist innovaties van de eerste Xbox naar een hoger plan te brengen. Xbox Live werd voor miljoenen gamers dé service om online mee te spelen en het downloaden van games naar de harde schijf werd op een gigantisch makkelijke manier geïntegreerd in het systeem. Het zorgde er zelfs voor dat veel gamers die normaal de PC verkozen de overstap naar de console wisten te maken. Onafhankelijke studio’s rezen uit de grond omdat Microsoft ze een platform bood waar ze gemakkelijk en snel hun games konden distribueren terwijl de krachtige hardware de meest epische games kon toveren. En er was nog het verwisselbare frontje. De faceplate, de voorkant van de Xbox 360, kon verwisseld worden zodat de console persoonlijker werd. De Xbox 360 van de schrijver van dit stuk rockt nog steeds een Halo-faceplate.
Maar de Xbox 360 bracht meer innovaties. Innovaties waarvan we vandaag de dag nog steeds de vruchten mogen plukken. De consoles bracht ons achievements, doelstellingen in games om te behalen die iedereen kon zien. Het gaf je een manier van opscheppen wanneer jij een extreem lastige achievement had gehaald, maar het bracht ook meer gameplay met zich mee omdat je games op andere manieren nog eens kon gaan spelen. Ook was er de Kinect, een camera die ervoor zorgde dat je geheel zonder controller kon spelen. Een camera op een console was niet nieuw, PlayStation had de EyeToy inmiddels ook al. De techniek van de Kinect ging echter vele stappen verder waardoor het spelen vaak veel vloeiender ging. Vooral dansgames werden een hit met dit apparaat. De Xbox 360 wist 84 miljoen keer te verkopen. Het was Microsoft gelukt om Sony te verslaan. En niet alleen door de hardware, maar ook door games als Gears of War en Halo 3. Echter, niemand had op Nintendo gelet. Die wisten met de Wii veel meer te verkopen. Inmiddels keek Microsoft verder naar de toekomst. Een nieuwe console zou weer moeten verschijnen. Dit keer echter een stuk later dan dat het geval was in de leeftijd van de originele Xbox.
In 2013 werd de Xbox One aangekondigd. Een multimedia apparaat dat meer moest zijn dan een console. Het moest het centrale apparaat in de huiskamer worden. Vlak voor de E3 van dat jaar kwam Microsoft echter met het nieuws naar buiten dat de Xbox One restricties met zich mee bracht. Nieuws dat op heel veel haat en klachten kon rekenen. Zo kon je niet zomaar tweedehands games spelen en was het onmogelijk om games uit te lenen aan vrienden. Tenminste, zolang die vrienden niet op je vriendenlijst stonden. Stonden ze daar voor minimaal dertig dagen, dan kon het wel. Ook was het zo dat de One minstens één keer in de 24 uur online moest kunnen gaan. Gamen op de camping werd zo voor velen een probleem. Het waren regels om uitgevers extra blij te maken, maar aan de gamers werd niet gedacht. Microsoft kon op zoveel negativiteit rekenen dat de maatregels enkele weken later alweer terug gedraaid gingen worden. Maar toen de console op 22 november van 2013 verscheen was de toon gezet. De gamers ontvingen de console met een vieze nasmaak.
Hoewel de Xbox One een mooie, stille console was die geen kinderziektes had, was er vooral in ons land nogal wat te doen rondom Microsoft’s nieuwste. De console mocht dan wel in november 2013 zijn verschenen, maar dit was maar in een aantal landen. En daar zat Nederland niet tussen. Wij moesten nog wachten tot 5 september 2014 voordat de console hier te koop was. Het bizarre was vooral dat het systeem wel in landen als Duitsland en Frankrijk te koop was. Veel gamers zijn dan ook, zoals de schrijver van dit stuk, naar een ander land gegaan om de console daar aan te schaffen. Detail was ook dat veel grote winkelketens in Nederland al wel gewoon games verkochten voor de Xbox One, ook al was het systeem hier niet te krijgen. Toch moest de One het tijdens haar launch ontgelden voor de PlayStation 4. Sony had deze generatie de krachtigere console in handen. Sony herpakte de positie van marktleider nadat ze deze de generatie ervoor af hadden moeten staan aan Microsoft. Microsoft kreeg de rol van de underdog en moest zich herpakken en bewijzen. En dat deed het.
Microsoft heeft de Xbox One gebruikt als een prachtig systeem om nieuwe dingen mee te proberen. Zo is het bedrijf zich meer gaan focussen op services rondom het systeem. Met Mixer is het makkelijker dan ooit om gameplay te streamen, er zijn mogelijkheden om online groepen op te zetten waarin te discussiëren is over games en met Gamepass introduceerde Microsoft de ‘Netflix voor gamers’. Nadat Sony kwam met de PlayStation 4 Pro, een verbeterde versie van de PlayStation 4, nam Microsoft het besluit om te zorgen voor de meest krachtige console aller tijden. Vanaf deze week ligt de Xbox One X in de winkel. De eerste console die games op native 4K met zestig frames per seconde af kan spelen. Het is de uitgebreidere, betere versie van de Xbox One. Het is ook de console waarmee Microsoft laat zien dat ze tijdens het gevecht met Sony de handdoek nog lang niet in de ring hebben gegooid…
