Toen ik onlangs aan een feature werkte rond de meest in het oog springende indie-games van 2016 haalde ik deze The Witness slechts even tussen neus en lippen aan. De game hoorde sowieso thuis in het lijstje, maar ik had er op dat moment gewoon nog niks significants over te vertellen. Ja, het is de nieuwe game van Jonathan Blow, de man die zich tot de status van een god katapulteerde met Braid, en games gemaakt door goden hoor je altijd in een spotlight te zetten. The Witness is een game die dus sowieso een plek had moeten krijgen in een lijstje van meest veelbelovende indiegames van 2016, alleen wist ik toen gewoon nog niet waar de game voor stond. Dat doe ik na een stevig aantal uurtjes spelen nog steeds niet precies.
Dat maakt het schrijven van een review uiteraard een tikje uitdagend, maar dat past ook wel met een game als dit die ik liever op abstracte wijze met een ui zou willen vergelijken dan met een traditionele game. De manier waarop ik mijn games gewend ben, is doorgaands van de variant dat ze me maar één richting moeten wijzen en dan ga ik daar wel iets dood gaan maken. The Witness is… Anders. Het is een game die je laat ronddolen op een sfeervol verlaten eiland, het is een puzzelgame en het is een project dat vragen oproept over allerhande onderwerpen zoals ethiek, wetenschap en religie. The Witness is gewoon net zoals die ui een game van laagjes, trek één laag weg en je ontdekt wel een andere.
Het begint in elk geval simpel genoeg om vlotjes te bevatten. Je wordt wakker in een ondergrondse kamer op een schijnbaar onbewoond eiland , zonder ook maar enig idee over wie je bent of wat je doel is. Het enige wat je wel met zekerheid weet is dat het grote eiland volgestouwd is met honderden puzzels, meestal gesitueerd op digitale schermen. Het oplossen van die puzzels lijkt initieel erg simpel. Je dient gewoon een lijn te trekken op het paneel van beginpunt tot einde zonder dat de lijn kruist. Eitje. Tot je uiteraard de twist ontdekt dat elke puzzel onderworpen is aan geheime regels, die de game je niet verklapt maar je op eigen houtje dient te ontdekken. Uiteraard zijn veel van de puzzels ook met elkaar verbonden en stuit je zo al doende op nieuwe uitdagingen of andere gebieden die wederom hun eigen unieke regels met zich meebrengen. De enige manier om verder te komen is door gewoon dingen uit te proberen en op zoek te gaan naar de cryptische hints die in de omgeving verborgen zitten. De puzzels maken dan wel de hoofdmoot uit van The Witness, maar de sleutel tot succes zit echt wel verborgen in het exploreren van het eiland met nieuwsgierige ogen.
Misschien klinkt mijn uitleg een tikje overweldigend, maar dat komt omdat de game dat effectief ook is. Dit is een spel dat weigert je handje vast te houden. Er zijn geen hulplijnen of voor de hand liggende tips, de oplossingen zijn gewoon te vinden in de omgevingen maar je moet ze zelf wel gaan zoeken en vinden. Dat zorgt er logischerwijs voor dat The Witness een lastige game kan zijn, frustrerend zelfs als je hard vast zit, maar nooit oneerlijk. Het is een game die ook, zoals het een goeie puzzelgame betaamt, redelijk makkelijk begint om dan steeds geleidelijker de complexiteit op te schroeven. Het is indrukwekkend om zien hoeveel variatie Blow weet te stoppen in het basisidee van een lijnpuzzel, en de grap is dat telkens wanneer je het idee hebt dat je de game nu echt wel onder de knie hebt, het tapijt van onder je voeten getrokken wordt met nieuwe regels die je dwingen de problemen anders te benaderen. Daar zit een frustrerend kantje aan vast uiteraard. Dat je als gamer geconfronteerd wordt met een gevoel van onkunde is een scherp kantje dat je ego kan steken, maar het zorgt tegelijkertijd ook dat verder komen in The Witness echt iets betekent. Je moet je kopje gebruiken om de oplossingen van puzzels te bekomen en daar doe je het voor, dat moment waarop de puzzelstukjes in je gedachten klikken, dat eureka-momentje. Het gevoel dat je het spel te slim af bent geweest, tot je met je snufferd opnieuw voor een ander paneel staat en de moed in je schoenen zinkt.
Gelukkig is er op die momenten nog altijd het eiland. Dat heerlijk rustgevende, prachtige eiland waar het fijn in ronddolen is. Die serene omgeving fungeert als het perfecte tegengewicht voor de digitale, strenge puzzels die je op moet zien te lossen. Ik had echt meermaals het idee dat ik gewoon een klein ommetje moest gaan maken wanneer ik me zat op te jutten in een puzzel. Gewoon even rustig tussen de bomen wandelen en misschien, heel misschien zag ik wel een vitaal dingetje in het landschap of schoot me iets te binnen dat ik enkel met wat afstand van het paneel echt kon inzien. Vaak bleek dat ook een succesvolle aanpak en kwam ik terecht op iets dat ik volledig over het hoofd had gezien. Het eiland, hoewel verlaten, heeft ook haar subtiele verhalen te vertellen. Dit is geen gedreven verhalende game zoals bijvoorbeeld een Portal, maar toch zijn er sporen van beschaving te vinden op het eiland. Wie heeft de panelen geplaatst? Wat stellen de vele rare standbeelden voor? Wat is het doel van dit alles? Het verhaal achter het eiland is een cryptische puzzel op zichzelf waar de game je geen hapklare antwoorden op geeft, en die geheimzinnigheid van de omgeving werkt uiteraard helemaal als symbiose met de puzzels.
Waar ik tenslotte mee wil afsluiten is een zachte oproep voor iedereen die de game wil gaan spelen, en dat is om gewoon weg te blijven van YouTube en andere sites. The Witness kan een keiharde game zijn waar vast zitten ook echt muurvast aanvoelt. Ik heb vaak het gevoel gehad dat ik geen kant meer uit kon en na zo een uur echt je hoofd breken over een oplossing die niet komt is het aanlokkelijk om gewoon even de oplossing op te zoeken. Niet doen, vermijd het gewoon. Ik heb in een zwak moment dat ik echt geen uiweg meer zag toevlucht gezocht tot YouTube en ik voelde me meteen teleurgesteld in mezelf omdat ik de uiteindelijke oplossing vast wel had gevonden door gewoon even afstand te nemen. De noodreddende tip lag gewoon een paar meter verder verstopt, maar ik had die in mijn haast over het hoofd gezien. Mijn schuld, niet die van de game. Zoals ik al zei, The Witness is soms frustrerend moeilijk, maar nooit oneerlijk. Weet ook dat je niet verplicht bent om alle puzzels op te lossen om het eindpunt van het spel te bereiken. Probeer je ervaring dan ook niet te vergallen door naar de antwoorden te surfen, dit is een spel dat net draait rond de moeilijke zoektocht in hun richting.
Sfeervol en mooi, uitdagend en frustrerend. Intrigerend, afstandelijk, belonend. The Witness is een game die vele stempels kan dragen, maar is toch een project geworden dat je vooral als uniek kan beschrijven. Het is een trage, veeleisende game, dat zeker, maar tegelijk ook een fascinerende ervaring die je nog lang zal heugen.
[review pros=”+ Uitdagend en uitgebreid
+ Sfeervol
+ Enorm belonend wanneer je de oplossing vindt na lang zoeken” cons=”- Kan intimiderend voelen” score=91]
